॥ యాజుషజ్యోతిషమ్ ॥

పంచసంవత్సరమయం యుగాధ్యక్షం ప్రజాపతిమ్ ।
దినర్త్వయనమాసాంగం ప్రణమ్య శిరసా శుచిః ॥ ౧॥

జ్యోతిషామయనం పుణ్యం ప్రవక్ష్యామ్యనుపూర్వశః ।
విప్రాణాం సమ్మతం లోకే యజ్ఞకాలార్థ సిద్ధయే ॥ ౨॥

వేద హి యజ్ఞార్థమభిప్రవృత్తాః కాలానుపూర్వ్యా విహితాశ్చ యజ్ఞాః ।
తస్మాదిదం కాలవిధానశాస్త్రం యో జ్యోతిషం వేద స వేద యజ్ఞాన్ ॥ ౩॥

యథా శిఖా మయూరాణాం నాగానాం మణయో యథా ।
తద్వద్వేదాంగశాస్త్రాణాం జ్యౌతిషం మూర్ధాని స్థితమ్ ॥ ౪॥

యే బృహస్పతినా భుక్తా మీనాత్ప్రభృతి రాశయః ।
తే హృతాః పంచభిర్భూతా యః శేషః స పరిగ్రహః ॥ ౦॥

మాఘశుక్లప్రపన్నస్య పౌషకృష్ణసమాపినః ।
యుగస్య పంచవర్షస్య కాలజ్ఞానం ప్రచక్షతే ॥ ౫॥

స్వరాక్రమేతే సోమార్కౌ యదా సాకం సవాసవౌ ।
స్యాత్తదాదియుగం మాఘస్తపః శుక్లోఽయనం హ్యుదక్ ॥ ౬॥

ప్రపద్యతే శ్రవిష్ఠాదౌ సూర్యాచన్ద్రమసావుదక్ ।
సార్పార్ధే దక్షిణార్కస్తు మాఘశ్రావణయోః సదా ॥ ౭॥

ధర్మవృద్ధిరపాం ప్రస్థః క్షపాహ్రాస ఉదగ్గతౌ ।
దక్షిణే తౌ విపర్యాసః షణ్ముహూర్త్యయనేన తు ॥ ౮॥

ప్రథమం సప్తమం చాహురయనాద్యం త్రయోదశమ్ ।
చతుర్థం దశమం చైవ ద్విర్యుగ్మం బహులేప్యృతౌ ॥ ౯॥

వసుస్త్వష్టా భవోఽజశ్చ మిత్రః సర్పోఽశ్వినౌ జలమ్ ।
ధాతా కశ్చాయనాద్యాః స్యురర్ధపంచమభస్త్వృతుః ॥ ౧౦॥

ఏకాన్తరేఽహ్ని మాసే చ పూర్వాన్ కృత్వాదిముత్తరః ।
అర్ధయోః పంచవర్షాణామృదు పంచదశాష్టమౌ ॥ ౧౧॥

ద్యుహేయం పర్వ చేత్పాదే పాదస్త్రింశత్తు సైకికా ।
భాగాత్మనాపవృజ్యాంశాన్ నిర్దిశేదధికో యది ॥ ౧౨॥

నిరేకం ద్వాదశాభ్యస్తం ద్విగుణం గతసంజ్ఞికమ్ ।
షష్ట్యా షష్ట్యా యుతం ద్వాభ్యాం పర్వణాం రాశిరుచ్యతే ॥ ౧౩॥

స్యుః పాదోఽర్ధంత్రిపాద్యాయా త్రిద్వయేకఽహ్నః కృతస్థితిమ్ ।
సామ్యేన్దోస్తృణోఽన్యే తు పర్వకాః పంచ సమ్మితాః ॥ ౧౪॥

భాంశాః స్యురష్టకాః కార్యాః పక్షద్వాదశకోద్గతాః ।
ఏకాదశగుణశ్చోనః శుక్లేఽర్ధం చైన్దవా యది ॥ ౧౫॥

నవకైరుద్గతోంశః స్యాదూనః సప్తగుణో భవేత్ ।
ఆవాపస్త్వయుజేఽర్ధం స్యాత్పౌలస్యే।ఆస్తంగతేఽపరమ్ ॥ ౧౬॥

జావాద్యంశైః సమం విద్యాత్ పూర్వార్ధే పర్వ సూత్తరే ।
భాదానం స్యాచ్చతుర్దశ్యాం కాష్ఠానాం దేవినా కలాః ॥ ౧౭॥

జౌ ద్రా గః ఖే శ్వే హీ రో షా శ్చిన్మూషక్ణ్యః సూమాధాణః ।
రే మృ ఘాః స్వాపోజః కృష్యో హ జ్యేష్ఠా ఇత్యృక్షా లింగైః ॥ ౧౮॥

కార్యా భాంశాష్టకాస్థానే కలా ఏకాన్నవింశతిః ।
ఉనస్థానే త్రిసప్తతి ముద్వవపేదూనసమ్భవే ॥ ౧౯॥

తిథిమేకాదశాభ్యస్తాం పర్వభాంశసమన్వితామ్ ।
విభజ్య భసమూహేన తిథినక్షత్రమాదిశేత్ ॥ ౨౦॥

యాః పర్వాభాదానకలాస్తాసు సప్తగుణాం తిథిమ్ ।
యుక్త్యా తాసాం విజానీయాత్ తిథిభాదానికాః కలాః ॥ ౨౧॥

అతీతపర్వభాగేభ్యః శోధయేద్ ద్విగుణాం తిథిమ్ ।
తేషు మణ్డలభాగేషు తిథినిష్ఠాంగతో రవిః ॥ ౨౨॥

విషువన్తం ద్విరభ్యస్తం రూపోనం షడ్గుణీకృతమ్ ।
పక్షా యదర్ధం పక్షాణాం తిథిః స విషువాన్ స్మృతః ॥ ౨౩॥

పలాని పంచాశదపాం ధృతాని తదాఢకం ద్రోణమతః ప్రమేయమ్ ।
త్రిభిర్విహీనం కుడ్వైస్తు కార్యం తన్నాడికాయాస్తు భవేత్ ప్రమాణమ్ ॥ ౨౪॥

ఏకాదశభిరభ్యస్య పర్వాణి నవభిస్తిథిమ్ ।
యుగలబ్ధం సపర్వ స్యాద్ వర్తమానార్కభం క్రమాత్ ॥ ౨౫॥

సూర్యర్క్షభాగాన్ నవభిర్విభజ్య శేషాన్ ద్విరభ్యస్య దినోపభుక్తిః ।
తిథేర్యుతా భుక్తిదినేషు కాలో యోగో దినైకాదశకేన్ తద్భమ్ ॥ ౨౬॥

త్ర్యంశో భశేషో దివసాంశభాగశ్చతుర్దశస్యాప్యపనీయ భిన్నమ్ ।
భార్ధేఽధికే చాధిగతే పరోంఽశోద్వావుత్తమే తన్నవకైరవేత్య ॥ ౨౭॥

త్రింశత్యహ్నాం సషట్షష్టిరబ్దః షట్ చర్తవోఽయనే ।
మాసా ద్వాదశ సౌర్యాః స్యురేతత్ పంచగుణం యుగమ్ ॥ ౨౮॥

ఉదయావాసవస్య స్యుర్దినరాశి సపంచకః ।
ఋషేర్ద్విషష్టిహీనః స్యాద్ వింశత్యా చైకయాస్తృణామ్ ॥ ౨౯॥

పంచత్రింశం శతం పౌష్ణమ్ ఏకోనమయనోన్యృషేః ।
పర్వణాం స్యాచ్చతుష్పాదీ కాష్ఠానాం చైవ తాః కలాః ॥ ౩౦॥

సావనేన్దుస్తృమాసానాం షష్టిః సైకద్విసప్తికా ।
ద్యుస్త్రింశత్ సావనః సార్ధః సౌరస్తృణాం స పర్యయః ॥ ౩౧॥

అగ్నిః ప్రజాపతిః సోమో రుద్రోదితిబృహస్పతీ ।
సర్పాశ్చ పితరశ్చైవ భగశ్చైవార్యమాపి చ ॥ ౩౨॥

సవితా త్వష్టాథ వాయుశ్చేన్ద్రాగ్నీ మిత్ర ఏవ చ ।
ఇన్ద్రో నిౠతిరాపో వై విశ్వేదేవాస్తథైవ చ ॥ ౩౩॥

విష్ణుర్వసవో వరుణూఽజేకపాత్ తథైవ చ ।
అహిర్బుధ్న్యస్తథా పూషా అశ్వినౌ యమ ఏవ చ ॥ ౩౪॥

నక్షత్రదేవతా ఏతా ఏతాభిర్యజ్ఞకర్మణి ।
యజమానస్య శాస్త్రజ్ఞైర్నామ నక్షత్రజం స్మృతమ్ ॥ ౩౫॥

ఉగ్రాణ్యార్ద్రా చ చిత్రా చ విశాఖా శ్రవణోశ్వయుక్ ।
క్రూరణి తు మఘాస్వాతీ జ్యేష్టా మూలం యమస్య చ ॥ ౩౬॥

ద్యూనం ద్విషష్టిభాగేన జ్ఞే (హే) యం సౌరం సపార్వణమ్ ।
యత్కృతావుపజాయేతే మధ్యేఽన్తే చాధిమాసకౌ ॥ ౩౭॥

కలా దశ సవింశా స్యాద్ ద్వే ముహుర్తస్య నాడికే ।
ద్యుస్త్రింశత్ తత్కలానాం తు షట్శతీ త్ర్యధికా భవేత్ ॥ ౩౮॥

ససప్తమం భయుక్ సోమః సూర్యో ద్యూని త్రయోదశ ।
నవమాని తు పంచాహ్నః కాష్ఠా పంచాక్షరా భవేత్ ॥ ౩౯॥

యదుత్తరస్యాయనతో గతం స్యాచ్ ఛేషం తథా దక్షిణతోఽయనస్య ।
తదేకషష్ట్యాద్విగుణం విభక్తం సద్వాదశం స్యాద్ దివసప్రమాణమ్ ॥ ౪౦॥

యదర్ధం దినభాగానాం సదా పర్వణి పర్వణి ।
ౠతుశేషం తు తద్ విద్యాత్ సంఖ్యాయ సహ సర్వణామ్ ॥ ౪౧॥

ఇత్యుపాయసముద్దేశో భూయోప్యహ్నః ప్రకల్పయేత్ ।
జ్ఞేయరాశిం గతాభ్యస్తం విభజేజ్జ్ఞానరాశినా ॥ ౪౨॥

ఇత్యేతన్మాసవర్షాణాం ముహూర్తోదయపర్వణామ్ ।
దినర్త్వయనమాసాంగం వ్యాఖ్యానం లగధోఽబ్రవీత్ ॥ ౦౦॥

సోమసూర్యస్తృచరితం విద్వాన్ వేదవిదశ్నుతే ।
సోమసూర్యస్తృచరితం లోకం లోకే చ సమ్మతిమ్ ॥ ౪౩॥

॥ ఇతి యాజుషజ్యోతిషం సమాప్తమ్ ॥